ایران کهن ترین تمدن جهان

شهر سوخته بخشی از یک تمدن بزرگ است که باستان شناسان از روی کتیبه های بابِل آنرا تمدن آرته یا آرتا نام نهاده اند و بخش زیادی از آن در جیرفت کرمان قرار دارد.

این تمدن به گفته بسیاری از متخصصان گهواره تمدن بشری است و اشیای بینظیر و حتی کتیبه هایی که حاوی کهن ترین دستنوشته انسان در آن کشف شده که نظریه ابداع خط توسط سومریان را باطل کرده اما رمزگشایی آن تا به حال ناممکن می نماید. از دیگر اکتشافات این منطقه یک چشم مصنوعی بی نظیر و اولین تخته نرد جهان است که نشان از تمدن پیشرفته شهر نشین در این منطقه از کشورمان میباشد که بازهم ایرانیان را در عرصه جهانی پیشتاز نشان میدهد.

چشم مصنوعی یافت شده در شهر سوخته

 باشد که مسئولین همت کنند و بجای توسعه صنایع آلوده کننده و مخرب محیط زیست، ایران را به عنوان قطب گردشگری جهان معرفی کنند. هربار کاوش در این منطقه باستان شناسان چیزهای شگفت آوری از دل خاک بیرون می کشند! و اما کاوشهای جدیدی که در این منطقه انجام شده را مرور میکنیم.

کشف یک قبر 4600 ساله با اشیا وارداتی

دومین قبر سردابه‌ای شهر سوخته درپانزدهمین فصل کاوش، هفته گذشته در این سایت باستانی کشف شد.

خبرگزاری میراث فرهنگی – میراث فرهنگی - پانزدهمین فصل از کاوشهای باستان شناسی شهر سوخته در حالی به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود که هفته گذشته کشف یک قبر سردابه‌ای با ویژگیهای خاص و جالب توجه در گورستان این سایت باستان شناسی پیش از تاریخ توجه هیات کاوش را به خود جلب کرد.

سرپرست هیأت کاوش شهرسوخته در جمع خبرنگاران حاضر در تور رسانه‌ای پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اعلام این خبر گفت: این قبر از نوع قبور سردابه‌ای و مسقف بوده است. البته نرمی بیش از حد شنهای این قسمت از شهر سوخته اجازه نمی‌دهد که شکل و سقف قبر بدست آید.

سید منصورسید سجادی با تشریح انواع پلان قبرها در شهر سوخته افزود: سه شکل از پلان قبور، به شکل گودالهای ساده، گودالهای دو قسمتی و قبور سردابه‌ای در شهر سوخته دیده شده است. معمولا افرادی درقبور سردابه‌ای دفن می‌شدند که شاخصه خاصی داشتند؛ یا ثروتمند و یا متعلق به خانواده‌ایی از طبقات بالاتر جامعه بودند. ساختار قبورسردابه‌ای به این شکل بوده که ابتدا یک گودال عمودی کنده می‌شد و زیر آن یک نقبی زده می‌شد و یک اتاقی برای تدفین تعبیه می‌کردند؛ آنگاه فرد متوفی را به همراه خوردنی و نوشیدنی و ابزار کارش درقبر می‌گذاشتند و بعد روزنه میان چاله عمودی و سردابه را با خشت می‌بستند.

بر این اساس قبر تازه کشف شده که از نوع قبور سردابه‌ای است به نظر میرسد که مربوط به شخص ثروتمندی بوده باشد.

وی با تاکید بر این نکته که اجساد و اشیا در قبور سردابه‌ای نسبت به سایر قبورسالم‌تر می‌مانند گفت: درقبور سردابه‌ای به دلیل تماس کمتر با خاک اجساد و اشیا سالمتر می‌مانند. سالم ماندن اسکلت و اشیا و ظروف سفالی این قبر نیز به همین دلیل است. این قبر سردابه‌ای متعلق به 2600 سال پیش از میلاد است یعنی 4600 سال قدمت دارد.

سجادی در خصوص تعداد اسکلتهای کشف شده در شهر سوخته و نحوه تدفین آنها اظهار داشت: تا کنون 1100 اسکلت در شهر سوخته کشف شده است که بیش از 70 درصد آنها کفن داشته‌اند. اسکلت تازه کشف شده هم کفن داشته و یک قسمت از پارچه کفن بر روی جمجمه باقی مانده است.

در این قبرکه دومین قبر سردابه‌ای است که در پانزدهمین فصل کاوشهای شهر سوخته پیدا شده، تعداد زیاد ظروف سفالی، سرمه‌دان و هاون مرمری یافته شده است که تعداد آنها حدود 84 عدد است و به گفته سجادی اطلاعات زیادی می‌توان از آنها بدست آورد.

سرپرست هیأت کاوش شهر سوخته پس از بررسی اولیه هیأت کاوش بر روی ظروف بدست آمده از قبرسردابه‌ای در پایگاه این سایت باستان شناسی گفت: این قبر ، قبر عجیبی است. بعضی از اشیا این قبر می‌تواند از غرب افغانستان آمده باشد. بعضی از ظروف مثل یک برندی کاپ (جام شراب یا گیلاس) که در این قبر پیدا شده تیپیک ساختمان "شهر ماندگار" در افغانستان است. جالب این است که شهر ماندگار در غرب قندهار در اول رودخانه هیرمند و شهر سوخته هم در آخر رودخانه هیرمند قرار گرفته است. یکی دیگر از ظروف کشف شده در این قبر اصلا متعلق به این منطقه نیست و به احتمال زیاد از منطقه بمپور در هندوستان آمده است. یعنی استیل و سبک ساختش اصلا شهرسوخته‌ای نیست و بدون شک این ظرف وارداتی است. وجود این ظروف در کنار اشیاء که تیپیک شهر سوخته هستند نشان می‌دهد که شهر سوخته محل تلاقی و رفت و آمد اقوام مختلف بوده است.

این باستان شناس پیشکسوت در ادامه با اشاره به قدمت ظروف بدست آمده از قبر سردابه‌ای تازه کشف شده خاطر نشان ساخت: ظروف بدست آمده از این قبر بعضی‎ها از نظر منطق تاریخی از بعضی‌ها قدیمی‌تر هستند. که در آن روزگار این امکان وجود نداشته که یک ظرف بطور مثال از 2000 سال پیش نگهداشته باشند و در یک قبر در کنار سایر ظروف بگذارند. از طرف دیگر در این قبر ما از غرب افغانستان و به احتمال 90 درصد از بمپور و نیز از شهر سوخته شی داریم که در مورد تاریخ و قدمت این اشیاء شک داریم و باید با مطالعه و بررسی این مساله را حل کنیم . در واقع مخلوط بودن اشیا داخل این قبر ویژگی است که در همه قبور صادق نیست و همین مساله این قبر را ویژگی خاصی می‌بخشد.

تعیین جنیست 5 دقیقه‌ای

مریم رمضانی، استخوان باستان شناس ژنتیک باستان شناس، ازهمکاران هیأت کاوش شهر سوخته درباره اسکلت تازه کشف شده اظهار داشت: این اسکلت متعلق به زنی 38 تا 42 ساله است که قدش حدود 155 تا 160 سانتی‌متر بوده و دندان آسیاب اولش را هم قبل از مرگ از دست داده است. بررسی استخوانهای این اسکلت نشان می‌دهد که این زن بیشتر ساعات روزش را به صورت چمباتمه می‌نشسته است.

وی با اشاره به راههای تشخیص جنسیت اسکلت اضافه کرد: با بررسی ساختار پیشانی، زائد ماستوئیدی (زائده ترقوی) و ساختار لگن می‌توان جنسیت اسکلت را اگرخوب مانده و متلاشی نشده باشد در 5 دقیقه تشخیص داد. اسکلت مردها نیرومندتر است. لگن مردها جمع‌تر است و حالت مثلثی دارد و مردها طاق ابرو دارند.

پیشینه شهر سوخته

شهر سوخته که از آن به عنوان بزرگترین و مهمترین محوطه باستانی کشور یاد می‌شود دراستان سیستان وبلوچستان و در 55 کیلومتری شهر زابل در مسیر زابل به زاهدان واقع شده است. این محوطه باستانی پیش از تاریخ 151 هکتاروسعت دارد. 25 هکتار آن گورستان شهر است که 35 تا 40 هزارقبر و حداقل 60 هزار اسکلت در آن وجود دارد. منطقه مسکونی آن شامل: مناطق مسکونی، صنعتی، بناهای یادمانی، عام المنفعه و همگانی 80 هکتار وسعت دارد.

سابقه سکونت در این شهر به 3200 پیش از میلاد می‌رسد و تا سال 1800 پیش از میلاد در چهار دوره مردم در این منطقه سکونت داشتند و از 1800 پیش از میلاد این شهر خالی از سکنه شده است.

اولین کاوش شهر سوخته توسط یک گروه ایتالیایی در سال 1346 انجام شد و کاوشها تا سال 57 ادامه داشت. بعد از انقلاب نیز از سال 1374 مجددا کاوشهای جدیدی به سرپرستی دکتر سجادی که از سال 52 با هیأت کاوش شهر سوخته همکاری داشت از سر گرفته شد. در بیست سال گذشته سیدمنصور سیدسجادی سرپرستی هیأت کاوش شهر سوخته را برعهده داشته است.

شهر سوخته در تیرماه سال 1393 در سی و هشتمین اجلاس یونسکو به عنوان هفدهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.